İngilizcede Edilgen Çatı (Passive Voice)

Bu dersimizde, bizim edilgen çatı olarak bildiğimiz bir yapı olan “passive voice” konusunun İngilizcede nasıl kullanıldığını detaylı bir şekilde anlatacağız.

İngilizcede Edilgen Çatı

Edilgen çatı, eylemi yapan kişi, yani özne bilinmediğinde, anlaşılması güç olduğunda ya da önemsiz olduğunda kullanılmaktadır. Zaten edilgen çatı, eylemi kimin gerçekleştirdiğinden ziyade bizzat eylemin kendisine odaklanmak istenildiğinde kullanılmaktadır.

Edilgen çatılı cümlelerde, etken (active) cümledeki fiilin nesnesini özne olarak kullanırız. Edilgen yapının zamanı ise etken cümledeki zamana göre be + past participle (V₃) alınacak şekilde kurgulanır. Bakınız:

• Active (Etken)
  • 🇺🇸 They have cancelled the concert due to covid 19.
  • 🇹🇷 Onlar konseri covid 19 nedeniyle iptal ettiler.
• Passive (Edilgen)
  • 🇺🇸 The concert has been cancelled due to covid 19.
  • 🇹🇷 Konser, covid 19 nedeniyle iptal edilmiştir.

❗ Bir eylemi edilgen çatı yapabilmek için kullanılacak fiilin geçişli yani nesne alabilen bir fiil olması gerekir.

❗ Edilgen çatı olan cümlelerde genel olarak eylemi kimin gerçekleştirdiği vurgulanmaz ancak bu bilgiyi ille de eklemek istiyorsak “by” edatını kullanarak eylemi yapanı (agent) ekleyebiliriz.

• Active (Etken)
  • 🇺🇸 I am repairing the car.
  • 🇹🇷 Arabayı tamir ediyorum.
• Passive (Edilgen)
  • 🇺🇸 The car is being repaired (by me)
  • 🇹🇷 Araba (benim tarafımdan) tamir ediliyor.

❗ Kimi edilgen cümlelerde “by” yerine “with” kullanılabilir. Böylesi cümlelerde işi yapan asıl kişi yerine işi yapmaya vesile olan, aracı olan şey (tool) vurgulanır.

• Active (Etken)
  • 🇺🇸 The knife cut the paper.
  • 🇹🇷 Bıçak kağıdı kesti.
• Passive (Edilgen)
  • 🇺🇸 The paper was cut with a knife.
  • 🇹🇷 Kağıt bıçakla kesildi.

“With” ile aslında birisinin bıçağı kullanarak kağıdı kestiği vurgusu var. Zira araç bir işi kendi başına yapamaz, muhakkak o işi yapabilecek başka bir aracıya ihtiyaç duyar. Yani bu cümlenin arka planınında aslında aşağıdaki bir anlam yatmakta:

🇺🇸 Someone cut the paper with a knife.
🇹🇷 Birisi kağıdı bıçak kullanarak kesti.

❗ Bir aracı (agent) sizin için bir görevi yerine getirirken, bir araç (tool) bir görevi yapmanıza yardımcı olur. “Passive voice” cümlelerindeki “with” ile “by” arasındaki en temel fark budur.

🇺🇸 The path was covered with leaves.
🇹🇷 Yol yapraklarla kaplıydı.

Yukarıdaki örneğimizde ise görüleceği üzere yolun yapraklarla kaplı olduğu vurgulanmak istemiştir. Ancak yapraklar kendi başlarına yolu kaplayamayacağı için örnek olarak rüzgar gibi bir aracının sebep olduğu düşünüldüğünden by yerine with kullanılmıştır.

İngilizcede Zamanlara Göre Edilgen Çatının Kurulması

Yukarıda da bahsettiğimiz ve örneklerde de görüleceğe üzere etken cümlenin nesnesi edilgen çatıda özne olup zamana göre edilgen çatının formatı değişmektedir. Aşağıdaki tabloda İngilizcedeki 12 zaman göre edilgen çatının kullanılışı listelenmiştir:

Active (Etken)	Passive (Edilgen)
1. Simple Present Tense Subject + V1 + Object 🇺🇸 John writes a letter. 🇹🇷 John bir mektup yazar.	1. Simple Present Tense Object + am/is /are + V3 🇺🇸 A letter is written by John. 🇹🇷 Mektup John tarafından yazılır.
2. Present Continuous Tense Subject + am/is/are + Ving + Object 🇺🇸 John is writing a letter. 🇹🇷 John bir mektup yazıyor.	2. Present Continuous Tense Object + am/is/are + being + V3 🇺🇸 A letter is being written by John. 🇹🇷 Mektup John tarafından yazılıyor.
3. Simple Past Tense Subject + V2 + Object 🇺🇸 John wrote a letter. 🇹🇷 John bir mektup yazdı.	3. Simple Past Tense Object + was/were + V3 🇺🇸 A letter was written by John. 🇹🇷 Mektup John tarafından yazıldı.
4. Past Continuous Tense Subject + was/were + Ving + Object 🇺🇸 John was writing a letter. 🇹🇷 John bir mektup yazıyordu.	4. Past Continuous Tense Object + was/were + being + V3 🇺🇸 A letter was being written by John. 🇹🇷 Mektup John tarafından yazılıyordu.
5. Present Perfect Tense Subject + have/has + V3 + Object 🇺🇸 John has written a letter. 🇹🇷 John bir mektup yazdı.	5. Present Perfect Tense Object + have/has + been + V3 🇺🇸 A letter has been written by John. 🇹🇷 Mektup John tarafından yazıldı.
6. Present Perfect Continuous Tense Subject + have/has + been + Ving + Object 🇺🇸 John has been writing a letter. 🇹🇷 John bir mektup yazıyor.	❌
7. Past Perfect Tense Subject + had + V3 + Object 🇺🇸 John had written a letter. 🇹🇷 John bir mektup yazmıştı.	7. Past Perfect Tense Object + had + been + V3 🇺🇸 A letter had been written by John. 🇹🇷 Mektup John tarafından yazılmıştı.
8. Past Perfect Continuous Tense Subject + had been + Ving + Object 🇺🇸 John had been writng a letter. 🇹🇷 John bir mektup yazmıştı.	❌
9. Future Tense (will) Subject + will + V1 + Object 🇺🇸 John will write a letter. 🇹🇷 John bir mektup yazacak.	9. Future Tense (will) Object + will + be + V3 🇺🇸 A letter will be written by John. 🇹🇷 Mektup John tarafından yazılacak.
10. Future Tense (be going to) Subject + am/is/are + going to + V1 + Object 🇺🇸 John is going to write a letter. 🇹🇷 John bir mektup yazacak.	10. Future Tense (be going to) Object + am/is/are + going to + be + V3 🇺🇸 A letter is going to be written by John. 🇹🇷 Mektup John tarafından yazılacak.
11. Future Prefect Tense Subject + will + have + V3 + Object 🇺🇸 John will have written a letter. 🇹🇷 John bir mektup yazmış olacak.	11. Future Prefect Tense Object + will + have + been + V3 🇺🇸 A letter will have been written by John. 🇹🇷 Mektup John tarafından yazılmış olacak.
12. Future Prefect Continuous Tense Subject + will + have + been + Ving + Object 🇺🇸 John will have been writing a letter. 🇹🇷 John bir mektup yazıyor olacak.	❌
13. Modals Subject + modal + V1 + Object 🇺🇸 John must write a letter. 🇹🇷 John bir mektup yazmalı.	13. Modals Object + must + be + V3 🇺🇸 A letter must be written by John. 🇹🇷 Mektup John tarafından yazılmalıdır.
14. Perfect modals Subject + modal + have + V3 + Object 🇺🇸 John must have written a letter. 🇹🇷 John bir mektup yazmış olmalı.	14. Perfect modals Object + modal + have + been + V3 🇺🇸 A letter must have been written by John. 🇹🇷 Mektup John tarafından yazılmış olmalı.

❗ Modals yapısı (kip belirteçleri) için yalnızca “must” örnek olarak seçilmiştir. Benzer kullanım diğer kip belirteçleri için de geçerlidir. Dolayısıyla “must have V₃” yapısı, perfect modals yapısı için örnek olarak seçilmiştir.

Edilgen Yapının Kullanılma Nedenleri

İngilizcede edilgen çatı (passive voice), cümlenin öznesinin eylemi gerçekleştiren değil, eylemden etkilenen bir varlık olduğunu vurgulamak için kullanılır. Bu yapı, özellikle failin bilinmediği, önemsiz olduğu veya belirtilmek istenmediği durumlarda tercih edilir. Örneğin, “The documents were signed” cümlesinde belgelerin kimin tarafından imzalandığı önemli değilse, edilgen yapı uygun bir seçimdir. Ayrıca, akademik yazılarda ve resmi raporlarda edilgen yapı yaygın olarak kullanılır çünkü bu yapı nesnellik hissi yaratır ve eylemin kendisini, gerçekleştiren kişiden daha önemli hale getirir. Örneğin, “The experiment was conducted under strict conditions” ifadesi, deneyin kim tarafından yapıldığından çok, sürecin kendisini vurgular. Bunun yanı sıra, diplomatik veya politik söylemlerde, sorumluluğun belirsiz bırakılması gerektiğinde edilgen yapı sıkça tercih edilir. Bu özellikleriyle edilgen yapı, dilin esnekliğini ve anlam aktarımındaki etkisini artırır. Maddeler halinde özetlersek iyice anlaşılır olacaktır diye düşünüyorum:

1. Eylemden etkilenen varlığı vurgulamak:
   • Cümlede önemli olan öznenin eylemi gerçekleştiren değil, eylemden etkilenen taraf olması durumunda kullanılır.
   • Örnek: “The bridge was built in 1930.” (Köprü 1930’da inşa edildi.)
2. Failin bilinmediği durumlar:
   • Eylemi kimin gerçekleştirdiği bilinmiyorsa edilgen yapı tercih edilir.
   • Örnek: “The window was broken.” (Pencere kırıldı.)
3. Failin önemsiz olduğu durumlar:
   • Failin kim olduğunun önemli olmadığı veya vurguya gerek duyulmadığı yerlerde kullanılır.
   • Örnek: “The streets are cleaned every morning.” (Sokaklar her sabah temizlenir.)
4. Failin belirtilmek istenmediği durumlar:
   • Faili gizlemek veya sorumluluğu belirsiz bırakmak gerektiğinde tercih edilir.
   • Örnek: “Mistakes were made.” (Hatalar yapıldı.)
5. Resmi ve akademik yazılarda nesnellik yaratmak:
   • Özellikle bilimsel ve resmi metinlerde, eylemin tarafsız ve objektif bir şekilde aktarılması için kullanılır.
   • Örnek: “The results were analyzed thoroughly.” (Sonuçlar titizlikle analiz edildi.)
6. Eylemi ön plana çıkarmak:
   • Eylemin kendisinin, gerçekleştiren kişiden daha önemli olduğu durumlarda tercih edilir.
   • Örnek: “The experiment was conducted under strict conditions.” (Deney sıkı koşullar altında yürütüldü.)
7. Diplomatik veya politik ifadelerde:
   • Sorumluluğu belirsiz bırakmak veya tarafsız bir dil kullanmak gerektiğinde sıklıkla tercih edilir.
   • Örnek: “Decisions were made to improve the situation.” (Durumu iyileştirmek için kararlar alındı.)