İngilizcede “direct object” ve “indirect object” Kavramları

İngilizce cümle yapısında, fiillerin etkilediği ya da yönlendirildiği nesneleri belirlemek için “direct object” (doğrudan nesne) ve “indirect object” (dolaylı nesne) kavramları kullanılır.

İngilizce bir cümlenin doğrudan ve dolaylı nesnesini, Türkçe çevirisine bakarak yükleme sorduğumuz sorularla tespit edebiliriz. Yani Türkçe çevirisinde doğrudan nesne olarak bulduğumuz öğe, İngilizce çevirisinde direct object olacak, benzer şekilde dolaylı nesne olarak bulduğumuz öğe de indirect object olacaktır. Ancak her iki dilin de kendi içindeki nüanslarına dikkat etmek önemlidir ve istisnalar görülebilir.

“Direct Object” Nedir?

“Direct object” (doğrudan nesne), fiilin etkilediği şeyi veya kişiyi belirtir. Genellikle “what” (ne) ya da “who” (kimi) sorularıyla tespit edilir. Örnek olarak “John threw the ball.” (John topu fırlattı.) cümlesini inceleyelim.

Bu cümledeki nesne, “ball” (top) olarak belirlenmiştir ve bu bir doğrudan nesnedir. Eğer fiile “threw” (fırlattı) bakar ve “who/what is being thrown?” (ne/kim fırlatılıyor?) diye sorarsak, cevap “ball” (top) olacaktır. Haliyle bu, cümledeki fiilin (fırlatmak) doğrudan etkilediği nesnenin “ball” (top) olduğunu gösterir.

🇺🇸 The children play with the toy.
🇹🇷 Çocuklar oyuncakla oynuyor.
🇺🇸 The teacher reads the poem.
🇹🇷 Öğretmen şiiri okuyor.
🇺🇸 The tourists admire the statue.
🇹🇷 Turistler heykeli hayranlıkla izliyor.
🇺🇸 The athletes train for the competition.
🇹🇷 Atletler yarışma için antrenman yapıyor.

Direct object gerektiren fiillerden yaygın kullanılanları aşağıdaki tabloda derlenmiştir:

İngilizce	Türkçe
buy	satın almak
read	okumak
write	yazmak
watch	izlemek
love	sevmek
eat	yemek
drink	içmek
see	görmek
hear	duymak
play	oynamak / çalmak

“Indirect Object” Nedir?

“Indirect object” (dolaylı nesne), doğrudan nesnenin (direct object) etkilendiği ya da ona yönlendirildiği kişi veya şeyi belirtir. Genellikle “kime?” ya da “neye?” sorularıyla bulunabilir. Örnek olarak “Jane gave her pencil to Colin.” (Jane, kalemini Colin’e verdi.) cümlesini inceleyelim.

Öncelikle dolaylı nesnenin eyleminin ne olduğunu belirlemek için doğrudan nesneyi bulalım. Cümledeki fiil “gave” (vermek) öğesidir ve yükleme sorulan “who/what is being given?” (ne/kim verildi?) sorusunun cevabı “pencil” (kalem) olduğu görülmektedir. Doğrudan nesneyi (direct object) bulduğumuza göre, “To whom was the pencil given?” (Kalem kime verildi?) sorusunu sorarız. Anna kalemini Colin’e verdi, bu nedenle Colin dolaylı nesnedir (indirect object).

🇺🇸 The author dedicated the book to his parents.
🇹🇷 Yazar, kitabı ebeveynlerine ithaf etti.
🇺🇸 I’ll make you a cup of tea.
🇹🇷 Sana bir fincan çay yapacağım.
🇺🇸 The company offered him a new position.
🇹🇷 Şirket, ona yeni bir pozisyon teklif etti.
🇺🇸 Can you pass me the salt?
🇹🇷 Tuzu bana uzatabilir misin?
🇺🇸 My parents bought me a new laptop.
🇹🇷 Annem ve babam, bana yeni bir laptop aldı.

Yukarıdaki cümlelerde “me” “him” ve “you” dolaylı nesne olarak kullanılmıştır. Ancak “Object pronouns” (nesne zamirleri) olarak adlandırılan bu zamirlerin her kullanıldığı yerde dolaylı nesne olduklarını söylemek doğru olmaz.

Bağlama ve cümlenin yapısına bağlı olarak doğrudan nesne olarak da kullanılabilirler. Dolayısıyla, bu zamirlerin dolaylı nesne olup olmadığını anlamak için genellikle cümledeki fiilin ve bağlamanın dikkate alınması gerekir. Örneklerle açıklamak gerekirse:

“She gave me the book.” (Kitabı bana verdi.) cümlesinde “me” dolaylı nesne (indirect object) olup “the book” doğrudan nesne olarak kullanılmaktadır (direct object). Buna karşılık “She saw me at the park.” (O, beni parkta gördü.) cümlesinde ise “me” doğrudan nesne (direct object) olarak kullanılmıştır.

Dolayısıyla, bir “Object pronoun” (nesne Zamiri) cümlede dolaylı nesne olacak diye kesin bir kural yoktur. Bağlama ve cümlenin yapısına göre doğrudan ya da dolaylı nesne olarak işlev görebilir.

Indirect object gerektiren fiillerden yaygın kullanılanları aşağıdaki tabloda derlenmiştir:

İngilizce	Türkçe
give	vermek
tell	söylemek
show	göstermek
lend	ödünç vermek
send	göndermek
promise	söz vermek
explain	açıklamak
suggest	önermek
describe	tanımlamak
return	geri vermek