İngilizcede Deyimsel Fiiller (Phrasal Verbs)
İngilizcede “phrasal verb” olarak adlandırılan deyimsel fiiller, ilgili fiile bir edat ya da zarf eklenerek oluşturulur.
İngilizcede Deyimsel Fiiller
İgilizcede deyimsel fiiller genellikle kendini oluşturan fiil ve edattan farklı bir anlama sahip olurlar. Bir başka deyişle bu fiiller deyimleşir. Bu tarz fiiller yazı dilinden daha ziyade günlük dilde yaygın bir şekilde kullanılmaktadır.
Örneğin, “vermek” anlamına gelen give fiili ile “yukarı” anlamına gelen up edatı ile oluşturulmuş olan give up fiili kendisini oluşturan kelimelerin anlamlarından ziyade “vazgeçmek, bırakmak, pes etmek” gibi anlamlara gelmektedir.
Haliyle deyimsel fiili oluşturan kelimelere bakarak ilgili fiilin anlamını tahmin etmeye çalışmak beyhude bir çaba olacaktır.
İngilizcede deyimsel fiiller, separable phrasal verbs (ayrılabilen deyimsel fiiller) ve inseparable phrasal verbs (ayrılamayan deyimsel fiiller) olarak ikiye ayrılır.
Ayrılabilen Deyimsel Fiiller (Separable Phrasal Verbs)
Geçişli (nesne alabilen) deyimsel fiiller iki farklı şekilde kullanım göstermektedir. Cümlenin nesnesi, deyimsel fiili oluşturan fiil ve edatın arasına yerleştirebilir ya da deyimsel fiilin sonuna eklenebilir. Her iki varyasyon da doğru olarak kabul edilir:
| Can you heat up the soup? Çorbayı ısıtır mısın? |
| Can you heat the soup up? Çorbayı ısıtır mısın? |
Ancak dikkat edilmesi gereken bir durumu belirtmek isteriz. Nesne, deyimsel fiili oluşturan kelimeler arasına girdiğinde yerine zamir kullanılabilir. Ancak zamir olarak kullanılan nesneler deyimsel fiilden sonra kullanılamaz, muhakkak deyimsel fiili oluşturan fiil ile edat arasına girmelidir:
| Can you heat the soup up? Çorbayı ısıtabilir misin? |
| Can you heat up the soup? Çorbayı ısıtabilir misin? |
| Can you heat it up? Onu ısıtabilir misin? |
Aşağıdaki fiilleri inceleyiniz:
| heat up | ısıtmak |
| clean up | temizlemek, pırıl pırıl yapmak |
| add up | eklemek |
| blow up | patlamak, şişirmek, havaya uçurmak, tahrip etmek |
| beat up | dövmek, çırpmak, pataklamak |
| buy up | tümünü satın almak |
| calm down | sakinleşmek, yatışmak, sakin olmak |
| chop up | doğramak, kıymak |
| give back | geri vermek, iade etmek |
| make over | yenilemek, baştan yapmak |
Ayrılamayan Deyimsel Fiiller (Inseparable Phrasal Verbs)
Ayrılamayan deyimsel fiillerden farklı olarak cümlenin nesnesi, deyimsel fiili oluşturan fiil ve edatın arasına yerleştirilemez.
Aşağıdaki tabloda yaygın olarak kullanılan fiiller listelenmiştir:
| call for | gerektirmek, istemek, çağırmak |
| come across | karşılaşmak, rastlamak, rast gelmek |
| get off | inmek, ayrılmak, çıkmak |
| get on | binmek, ayağa kalkmak, doğrulmak |
| go over | ayrıntılar üzerinde durmak, ince eleyip sık dokumak |
| pass on | geçirmek, devretmek, geçmek |
| look after | bakmak, ilgilenmek, idare etmek |
| pick on | dadanmak, sataşmak, uğraşmak |
| settle on | uzlaşmaya varmak |
| take after | benzemek, çekmek |