İngilizcede Zaman Uyumları (Sequence of Tenses)

İngilizcede zaman uyumları ya da tense uyumu olarak adlandırılan sequence of tenses oldukça önemli bir konudur.

İngilizcede Zaman Uyumları

Sequence of tenses, İngilizcedeki cümlelerde eylemlerin hangi sırayla ve hangi zamanda gerçekleştiğini belirleyen kuralları ifade eder. Bu kurallar, genellikle bir eylemin gelecekteki bir eylemden önce gerçekleşemeyeceği mantığına dayanır. Cümlelerinizi ve tümcelerinizin zamanlarını belirlerken aşağıdaki sıralamaya dikkat etmelisiniz:

geçmiş zaman ➡️ şimdiki zaman
şimdiki zaman ➡️ gelecek zaman

Bir bağımsız tümce geçmiş zamanda olduğunda, herhangi bir bağımlı tümce de geçmiş zamanda olmalıdır, şimdiki veya gelecek zamanda olmamalıdır. Bu kuralın bir örneğini aşağıda bulabilirsiniz:

🇺🇸 The cat was bathing because his feet are dirty.
🇹🇷 Kedi yıkanıyordu çünkü ayakları kirliydi.
🇺🇸 The cat was bathing because his feet will be dirty.
🇹🇷 Kedi yıkanıyordu çünkü ayakları kirli olacaktı.
🇺🇸 The cat was bathing because his feet were dirty. 👍🏻
🇹🇷 Kedi yıkanıyordu çünkü ayakları kirliydi.

❗ Bununla birlikte, her İngilizce kuralda olduğu gibi burada da bir istisna vardır. Evrensel bir gerçeği ifade eden durumlarda, geçmiş zamandan sonra şimdiki zaman kullanılabilir. Aşağıda bu durumu gösteren bir örnek verilmiştir:

🇺🇸 Even the early doctors knew that washing hands prevents infection.
🇹🇷 Hatta erken dönem doktorlar bile el yıkamanın enfeksiyonu önlediğini biliyordu.

Son olarak, zamanlar sıralaması kuralları, fiillerin kronolojik sırasını değil, eylemlerin sırasını belirtir. Bağımlı tümceyi cümlenin başında da kullanabiliriz:

🇺🇸 Athena will continue to learn English when she gets to the States.
🇹🇷 Athena, Amerika’ya geldiğinde İngilizce öğrenmeye devam edecek.

Gelecek zamanın (will continue) şimdiki zamanın (gets) önünde olması sorun değildir çünkü zamansal bağlaç (when) ikinci eylemin aslında ilk önce gerçekleştiğini gösterir​.

Zaman Uyumu Kuralları

İngilizce dil bilgisinde tense (zaman) ve aspect (yön) kavramlarından yararlanılarak çeşitli kipler tanımlanmıştır. İngilizcede present, past ve future olmak üzere üç adet tense bulunmaktadır.

Buna karşılık, eylem veya olayın hangi zamanda gerçekleştiğini ifade eden simple, continuous, perfect ve ve perfect continuous olmak üzere dört tane aspect bulunmaktadır.

Haliyle hesapladığımızda (3*4 = 12) İngilizcede toplamda on iki adet kip bulunmaktadır. Bunlar İngilizce dil bilgisinde aşağıdaki gibi alt kategorilere ayrılmaktadır:

Bildiğiniz üzere İngilizcede basit bir cümle “Subject (özne)+ Verb (fiil) + Object (nesne)” şeklindedir. Araya bir zaman bağlacı koyup iki farklı cümleyi birleştirdiğimizde ise tense uyumu dediğimiz şeye dikkat etmemiz gerekir.

İşte tense uyumu dediğimiz şey de bize bu üç tense arasındaki ilişkiyi anlatır ve genel hatlarıyla aşağıdaki kurallara sahiptir:

❗ İki perfect cümle bir arada kullanılamaz.
❗ Past kipi olan bir cümle ancak bir başka past kipi olan cümle ile bağlanır.
❗ Cümlenin biri present kipte ise diğeri de present kipi olabilir.
❗ Cümlenin biri present kipi ise diğeri future kipi olabilir.
❗ Zaman bağlaçlarından sonra future kipleri gelmez.
❗ Çoğu zaman bağlaçlarından sonra continuous (V_ing) kipleri gelmez.

⭐ Past + Past
🇺🇸 She said she was tired.
🇹🇷 Yorgun olduğunu söyledi.
🇺🇸 I didn’t know that she had left.
🇹🇷 Onun gittiğini bilmiyordum.
🇺🇸 He believed that the earth was flat.
🇹🇷 O, dünyanın düz olduğuna inanıyordu.
🇺🇸 I didn’t realize she was crying until she left.
🇹🇷 Ayrılana kadar ağladığını fark etmemiştim.
🇺🇸 She was reading when the phone rang.
🇹🇷 Telefon çaldığında kitap okuyordu.
🇺🇸 He declared that he would not believe it even if he saw it with his own eyes.
🇹🇷 Kendi gözüyle görse de inanmayacağını beyan etti.

⭐ Present + Present
🇺🇸 He knows that she is coming.
🇹🇷 O, onun geleceğini biliyor.

⭐ Future + Present
🇺🇸 I will call you when I arrive.
🇹🇷 Geldiğimde seni arayacağım.
🇺🇸 I will go to the party if she invites me.
🇹🇷 Eğer beni davet ederse partiye gideceğim.
🇺🇸 They will be disappointed if it rains.
🇹🇷 Yağmur yağarsa hayal kırıklığına uğrayacaklar.
🇺🇸 The government has announced that taxes will be raised.
🇹🇷 Hükümet vergilerin artırılacağını açıkladı.

❗ Ancak, genel doğrular, hisler veya alışkanlıklar gibi durumlar her zaman şimdiki zamanda ifade edilir, ana cümlenin zamanına bakılmaksızın.

🇺🇸 She said that she likes apples.
🇹🇷 Elma sevdiğini söyledi.
🇺🇸 Our teacher taught us that virtue is its own reward.
🇹🇷 Öğretmenimiz erdemin bizzat kendisinin ödül olduğunu bize öğretti.

Zaman Bağlaçları Olan Cümlede Zaman Uyumları

İngilizcedeki yaygın kullanılan zaman bağlaçları:

When	-dığı/diği zaman
While	-ken
After	-den/dan sonra
Before	-den/dan önce
Until	-e/a kadar

İngilizcede görece daha az kullanılan zaman bağlaçları:

By the time	-dığında/diğinde
As soon as	hemen derhal … yapar yapmaz en kısa zamanda -er -mez
As	-ken
Just as	-ken olduğu anda tam o anda
Once	hele bir, -dığında/diğinde -den/dan sonra
The moment	-den/dan beri
Till	-e/a kadar
As long as	-dığı/diği sürece
Whenever	her … -diğinde/dığında -ince/ınca ne zaman ki

Yukarıdaki bağlaçlardan biriyle iki cümle birbirine bağlanırken tense uyumu denilen şey ortaya çıkmaktadır.

Aşağıdaki tabloda kipleri gösterilecek şekilde derlenmiştir:

Bağlaç	1. Cümle	2. Cümle
When	Simple present Simple present Present prefect Simple present	Simple future Future continuous Simple future Simple present
When	Simpe past tense Past continuous Simpe past tense Simpe past tense Past perfect tense	Past continuous Simpe past Simpe past Past perfect Simpe past
Whenever Anytime	Simple present	Simple present
While As	Present continuous	Simple future
While As Just as	Past continuous Past continuous Simpe past	Simpe past Past continuous Simpe past
After	Simple present Simple present Present prefect	Simple present Simple future Simple future
After	Past perfect Simpe past	Simpe past Simpe past
Before	Simple present Simple present	Simple present Simple future
Before	Simpe past Simpe past	Past perfect Simpe past
Until	Simple present Present prefect	Simple future Simple future
Until	Simpe past Past perfect Simpe past	Simpe past Simpe past Past perfect

❗ İngilizcede since bağlacı, zaman bağlaçları arasında tek tense uyumu istemeyen bağlaçtır.