İngilizcede isimleri çoğul yapma ile alakalı kurallar, basit olmakla birlikte, bazı özel durumlar ve istisnalar içermektedir. Bu yazımızda, ilgili kuralları ve yaygın istisnaları bol örnekli bir şekilde anlatacağız.
İngilizcede Çoğul Yapma Kuralları
İngilizcede çoğul yapma, Türkçe ile karşılaştırıldığında farklı kurallara sahiptir. Bu kurallar genellikle basit olmakla birlikte, bazı özel durumlar ve istisnalar içermektedir.
Malumunuz, Türkçede isimleri çoğul hale getirirken genellikle “-ler” veya “-lar” eklerini kelimenin sonuna eklemek yeterlidir. İngilizcede ise çoğul yapmak için çoğunlukla isimlerin sonuna “-s” eki eklemek kafi gelse de, istisnai durumların görüldüğü kelimeler de bulunmaktadır. Öyle ki, kimi istisnalar, isimlerin çoğul formlarına sokulurken “düzenli” veya “düzensiz” olarak sınıflandırılmasına yol açmıştır.
İngilizcede çoğul yapmayı öğrenirken, bazı dil bilgisi kurallarına dikkat etmek önemlidir. Özellikle, çoğul isimlerin “a”, “an” gibi belirsiz artikel (indefinite article) almadıklarını belirtmek isterim. Bu, tekil isimler için geçerli olan bir kuraldır. Öte yandan, “the” belirli artikeli (definite article) hem tekil hem de çoğul isimlerle birlikte kullanılabilir.
İngilizcede Düzenli İsimlerin Çoğulu
İngilizcede pek çok tekil isim, sonuna sadece “-s” eki eklenerek çoğul hale getirilir. Ancak bir ismin hangi harfle bittiğine bağlı olarak “-s” eki farklı varyasyonlara sahip olmaktadır.
❶ Çoğu düzenli ismin sonuna “-s” ekleyerek çoğul yapabiliriz.
| car araba | cars arabalar |
| cat kedi | cats kediler |
| dog köpek | dogs köpekler |
❷ Eğer tekil bir isim; “‑s”, “-ss”, “-sh”, “-ch”, “-x” veya “-z” harflerinden biriyle bitiyorsa, telaffuzu kolaylaştırmak adına, “-s” çoğul eki önüne fazladan bir “e” eki alır “‑es” şeklinde kelimenin sonuna eklenir.
| bus otobüs | buses otobüsler |
| blitz yıldırım | blitzes yıldırımlar |
| lunch öğle yemeği | lunches öğle yemekleri |
| tax vergi | taxes vergiler |
❸ İngilizcede, “-s” veya “-z” ile biten bazı tekil isimler, çoğul yapılırken alacağı “es” ekinden önce kelime sonundaki “s” veya “z” harfleri çiftlenir.
| quiz sınav | quizzes sınavlar |
| bus otobüs | busses otobüsler |
❗ “Busses” grametik olarak yanlış olmasa da günlük hayatta “buses” olarak çoğul yapılmaktadır. Burada sadece örnek olması açısından kullandım.
❹ İngilizcede, tekil isimlerin çoğul halini oluştururken “-f” veya “-fe” ile biten kelimelerde belirli bir kurala dikkat edilir. Bu kurala göre, çoğul halini oluşturmak üzere “-f” veya “-fe” sonundaki bu harfler çoğunlukla “‑ve” ile değiştirilir ve ardından “-s” eki eklenir.
| wife (kadın) eş | wives (kadın) eşler |
| wolf kurt | wolves kurtlar |
| knife bıçak | knives bıçaklar |
❺ İngilizcede, eğer tekil bir isim “-y” ile bitiyorsa ve bu “-y” harfinden önce ünsüz bir harf varsa, bu isim çoğul yapılırken “-y” harfini düşürür ve “-ies” şeklinde yazılır.
| city şehir | cities şehirler |
| puppy yavru köpek | pupies yavru köpekler |
❗ Ancak “-y” ile biten kelimenin önünde ünlü bir harf bulunuyorsa “-s” çoğul eki eklenir.
| boy oğlan | boys oğlanlar |
| toy oyuncak | toys oyuncaklar |
❻ Eğer tekil bir isim “-o” ile bitiyorsa, çoğul yapılırken genellikle “-es” eklenir. Ancak, “photo” gibi bazı kelimeler istisna teşkil eder ve bu tür kelimeler çoğul yapılırken yalnızca “-s” eki alır.
| tomato domates | tomatoes domatesler |
| potato patates | potatoes patatesler |
| photo fotoğraf | photos fotoğraflar |
❼ İngilizcede “-us” ile biten tekil isimlerin çoğulu genellikle “-i” eklenerek oluşturulur. Bu kural, çoğunlukla Latince kökenli kelimeler için geçerlidir.
| cactus kaktüs | cacti kaktüsler |
| fungus mantar | fungi mantarlar |
❽ İngilizcede, “-is” ile biten tekil isimler çoğul yapılırken sonlarındaki “-is”, “-es” ile değiştirilir.
| analysis analiz | analyses analizler |
| crisis kriz | crises krizler |
❾ İngilizcede, “-on” ile biten bazı tekil isimler, çoğul yapılırken “-on” düşürülüp yerine “-a” getirilerek çoğul hale getirilir. Bu kural genellikle Yunanca kökenli kelimelerde görülür.
| phenomenon fenomen | phenomena fenomenler |
| criterion kriter | criteria kriterler |
İngilizcede Düzensiz İsimlerin Çoğulu
İngilizcede düzensiz olarak adlandırılan kelimeler, çoğul formlarına sokulurken standart “-(e)s” çoğul ekini almaz. Bunun yerine öngörülemez bir çoğul yapısına bürünürler. Bu yüzden, bu tür isimlerin ezberlenmelesi tavsiye edilir.
Aşağıdaki tabloda bu kelimelerden yaygın bir şekilde kullanılanları derlenmiştir:
| Tekil | Çoğul |
|---|---|
| child çocuk | children çocuklar |
| goose kaz | geese kazlar |
| man adam | men adamlar |
| woman kadın | women kadınlar |
| tooth diş | teeth dişler |
| mouse fare | mice fareler |
| person insan | people insanlar |
İngilizcede bazı isimlerin tekil ve çoğul formları aynıdır. Haliyle bu kelimeler çoğul yapılırken hiçbir değişikliğe uğramaz.
| sheep koyun | sheep koyunlar |
| species tür | species türler |
| fish balık | fish balıklar |
| series dizi | series diziler |
| deer geyik | deer geyikler |
| aircraft uçak | aircraft uçaklar |
busses değil de buses doğru değil mi?
“Busses” grametik olarak yanlış olmasa da günlük hayatta “buses” olarak çoğul yapılmaktadır. Burada sadece örnek olması açısından kullanmıştım. Not olarak yazıya ekledim. Geri bildirim için teşekkürler.