İngilizcede Geçmiş ve Şimdiki Zamanda Devamlılık (Present Perfect Continuous Tense)
Bu dersimizde, İngilizcede devam eden eylemlerin şu anki etkilerini veya sürekliliklerini ifade etmek için kullanılan “present perfect continuous tense” konusuna odaklanacağız. Dersin sonunda, bu zamanın ne zaman ve nasıl kullanıldığını, fiillerin hangi forma büründüğünü ve hangi zaman zarflarıyla uyumlu olduğunu kavramış olacaksınız.
Present Perfect Continuous Tense
İngilizcede “present perfect continuous tense“, geçmişte yapılmaya başlanmış, şu anda da hala yapılan ve muhtemelen gelecekte hala yapılacak olan ve yapılacağı izlenimini veren ve tüm bu süreçteki sürekliliği vurgulayan eylemleri ifade eden zaman kipidir.
Örnek verecek olursak, sabahın erken saatlerinde başlayan ve hala devam eden yoğun bir yağmur düşünelim. Bu durumda, “It has been raining since morning.” (Sabahdan beri yağmur yağıyor.) cümlesi, yağmurun başladığı andan itibaren sürekli olarak devam ettiğini ve muhtemelen konuşma anında da devam etmekte olduğunu vurgular.
Bu arada, “present perfect continuous tense“, çeşitli kaynaklarda “present perfect progressive tense” olarak da adlandırılabileceğini belirtmek isterim. Kafanız karışmasın, ikisi de aynı zamandır.
Tıpkı “present perfect tense” gibi, bu kipimiz de Türkçede karşılığı olmayan zaman yapılarından biridir. Türkçeye bu kip, “geçmiş ve şimdiki zamanda devamlılık” şeklinde çevrilmektedir ve “have/has” yardımcı fiilleri ile birlikte “been” ve fiilin “-ing” ekli hali (present participle) kullanarak oluşturulur.
Sırasıyla, olumlu, olumsuz ve soru cümlelerindeki kullanımını inceleyelim.
“Present Perfect Continuous Tense” ile Olumlu Cümleler
“Present perfect continuous tense” ile olumlu cümleler yapmak için belirli bir yapıyı izlemek gerekir. Bu zaman dilimini kullanırken, öncelikle doğru yardımcı fiil ve ardından fiilin “-ing” ekli hali (present participle) kullanılır.
| Özne | Have | Fiil |
|---|---|---|
| I, you, we, they | have been ‘ve been | V1 + ing |
| he, she, it | has been ‘s been |
🇺🇸 I have been reading this book for two hours.
🇹🇷 Bu kitabı iki saattir okuyorum.
🇺🇸 She has been working at that company since 2018.
🇹🇷 2018’den beri şu şirkette çalışıyor.
🇺🇸 They have been traveling around Europe for a month.
🇹🇷 Bir aydır Avrupa’da seyahat ediyorlar.
“Present Perfect Continuous Tense” ile Olumsuz Cümleler
“Present perfect continuous tense” ile olumsuz cümleler yaparken, özneyle uyumlu “have” veya “has” yardımcı fiilinin ardından “been”, “not” olumsuzu ve ana fiilin “-ing” almış halini (present participle) kullanırız.
| Özne | Have | Fiil |
|---|---|---|
| I, you, we, they | have not been haven’t been | V1 + ing |
| he, she, it | has not been hasn’t been |
🇺🇸 I have not been feeling well since last night.
🇹🇷 Dünden beri kendimi iyi hissetmiyorum.
🇺🇸 She has not been attending her dance classes lately.
🇹🇷 Son zamanlarda dans derslerine katılmıyor.
🇺🇸 We have not been using the car much this month.
🇹🇷 Bu ay arabayı pek kullanmıyoruz.
“Present Perfect Continuous Tense” ile Soru Cümleleri
“Present perfect continuous tense” ile soru cümleleri oluşturmak için, cümleyi “have” veya “has” yardımcı fiili ile başlatıp, ardından özneyi ve “been” ile fiilin “-ing” ekli halini (present participle) sıralarız.
| Have | Özne | Fiil |
|---|---|---|
| ➕ have ➖ have ➖ haven’t | I, you, we, they been I, you, we, they not been I, you, we, they been | V1 + ing |
| ➕ has ➖ has ➖ hasn’t | he, she, it been he, she, it not been he, she, it been |
🇺🇸 Have you not been feeling well lately?
🇹🇷 Son zamanlarda iyi hissetmiyor musun?
🇺🇸 Has she been studying for her exams all week?
🇹🇷 Bütün hafta sınavlarına mı çalıştı?
🇺🇸 Have you been waiting long?
🇹🇷 Çok bekledin mi?
Bu tarz sorulara verilen cevaplar “evet” ve “hayır” içerdiği için böylesi sorulara “yes/no questions” denir. İngilizcede “present perfect continous tense” ile kurulan “yes/no questions” sorularına aşağıdaki gibi cevap verilir:
| Özne | Soru Cümlesi | Evet | Hayır |
|---|---|---|---|
| I | Have I finished the project? | Yes, I have. | No, I haven’t. |
| You | Have you seen the movie? | Yes, I have. | No, I haven’t. |
| He/She/It | Has he/she/it arrived yet? | Yes, he/she/it has. | No, he/she/it hasn’t. |
| We/They | Have we/they completed the work? | Yes, we/they have. | No, we/they haven’t. |
“Present Perfect Continuous Tense” Hangi Durumlarda Kullanılır?
⭐ Geçmişte başlamış ve hala devam eden eylemleri anlatırken:
🇺🇸 I haven’t been working since morning.
🇹🇷 Sabahtan beri çalışmıyorum/çalışmaktayım.
🇺🇸 We’ve been walking for 3 hours.
🇹🇷 3 saattir yürüyoruz/yürümekteyiz.
🇺🇸 We have been staying at home for days due to pandemic measures.
🇹🇷 Pandemi önlemleri nedeniyle günlerdir evdeyiz.
🇺🇸 Anna has been sleeping since morning.
🇹🇷 Anna sabahtan beri uyuyor/uyumakta.
🇺🇸 I have been taking medicine for my cold since Thursday.
🇹🇷 Perşembe gününden beri soğuk algınlığım için ilaç kullanıyorum/kullanmaktayım.
⭐ Bahsi geçen eylemin sonuçlarına bakılıp ne kadar zamandır yapıldığını vurgulamak için kullanılır:
🇺🇸 I’ve been battling covid for a week. I finally recovered.
🇹🇷 Bir haftadır covid ile mücadele ediyorum/etmekteyim. Sonunda iyileştim.
🇺🇸 I am exhausted because I have been walking too fast.
🇹🇷 Çok hızlı yürüdüğüm için yoruldum.
🇺🇸 We’ve been working on it for two months. It’s finally over.
🇹🇷 İki aydır üzerinde çalışıyoruz/çalışmaktayız. Nihayet bitti.
⭐ Kimi eylemlerle yarım kalmış işleri anlatır:
🇺🇸 I am exhausted because I have been walking too fast.
🇹🇷 Çok hızlı yürüdüğüm için yoruldum.
🇺🇸 I’ve been battling covid for a week. I finally recovered.
🇹🇷 Bir haftadır covid ile mücadele ediyorum. Sonunda iyileştim.
🇺🇸 He has been working on this book for years.
🇹🇷 Yıllardır bu kitap üzerinde çalışıyor/çalışmakta.
⭐ “This week”, “this month”, “this year”, “today”, “all day”, “recently” gibi zaman dilimleri ile kullanılabilir.
🇺🇸 He’s been studying hard this week.
🇹🇷 Bu hafta çok çalışıyor.
🇺🇸 We’ve been going to the gym recently.
🇹🇷 Geçenlerde spor salonuna gidiyorduk/gitmekteydik.
“Present Perfect Continuous Tense” İle Kullanılan Zaman Zarfları
Aşağıdaki tabloda yaygın bir şekilde kullanılan zaman zarfları örnek cümleleriyle beraber derlenmiştir.
| for | -dır/dir |
| since | -den/dan beri |
| all morning | tüm sabah boyunca |
| all week | tüm hafta boyunca |
| recently | son zamanlarda |
🇺🇸 I have been studying for three hours.
🇹🇷 Üç saattir ders çalışıyorum.
🇺🇸 She has been living in Istanbul since 2010.
🇹🇷 2010’dan beri İstanbul’da yaşıyor.
🇺🇸 He has been working all morning.
🇹🇷 Bütün sabah çalıştı.
🇺🇸 We have been preparing for the event all week.
🇹🇷 Bütün hafta boyunca etkinlik için hazırlandık.
🇺🇸 They have been traveling a lot recently.
🇹🇷 Son zamanlarda çok seyahat ediyorlar.
“Present Perfect” ile “Present Perfect Continuous” Farkı
“Present perfect continuous tense”, geçmişte başlayan ve halen devam eden eylemleri ifade eder. Bu kip, eylemin sürekliliğine ve devam eden yapısına vurgu yapar. Bu yönüyle “present perfect tense” kipinden ayrılır.
İkisi arasındaki fark, Türkçe çevirilerde pek görülmemektedir. Bakınız:
🇺🇸 John has lived in Paris for ten years.
🇺🇸 John has been living in Paris for ten years.
🇹🇷 John, on yıldır Paris’te yaşıyor.
Bu cümleleri ayrı ayrı incelediğimizde aralarındaki fark net bir şekilde görülecektir. İlk olarak, “present perfect continuous tense” ile kurulmuş cümlemizi inceleyelim:
🇺🇸 John has been living in Paris for ten years.
🇹🇷 John, on yıldır Paris’te yaşıyor.
Yukarıdaki cümlemizde, John’un Paris’te yaşamaya başladığı o ilk andan itibaren sürekli olarak orada yaşamakta olduğunu ve bu durumun halen devam ettiğini anlıyoruz. Yani, John hala Paris’te oturmaktadır.
Diğer taraftan, aynı örneği “present perfect tense” ile yaptığımızda, geçmişte başlayıp şu ana kadar süren eylemleri ifade ederiz, ancak bu zaman dilimini, süreklilikten ziyade sonucu vurgulamak için kullanırız.
🇺🇸 John has lived in Paris for ten years.
🇹🇷 John, on yıldır Paris’te yaşıyor.
Örneğimizin bu haliyşe, John’un Paris’te yaşamış olması ve bu deneyimin onun şu anki durumu üzerinde bir etkisi olması anlaşılmaktadır. Ancak, bu cümle John’un hala Paris’te yaşayıp yaşamadığı konusunda kesin bir bilgi içermez. Yani, John Paris’te yaşamış ve hala orada oturuyor olabilir ya da orada yaşamış ve artık orada oturmuyor olabilir.
“Present continuous tense” ile kullanılmayan fiiller (“own“, “arrive” ve “know” vb.), “present perfect continuous tense” ile de kullanılmaz. Haliyle süreç bildirse dahi bu fiilleri içeren cümleler “present perfect tense” ile kullanılır.
🇺🇸 We have been knowing them for a long time.
🇺🇸 We have known them for a long time.
🇹🇷 Onları uzun zamandır tanıyoruz.
🇺🇸 They have been knowing each other since 2000.
🇺🇸 They have known each other since 2000.
“Present perfect continuous tense” kimi fiillerle yarım kalmış işleri anlatabilir. Ancak “present perfect tense” kipiyle böyle bir kullanımı yoktur.
🇺🇸 We have been repairing the phones.
🇹🇷 Telefonları tamir ediyorduk.
🇺🇸 We have repaired the phones.
🇹🇷 Telefonları tamir ettik.
İlk cümlede tamirin henüz bitmediği anlatılırken ikinci cümlede ise tamirin bittiği vurgulanmaktadır.
“Present perfect continuous tense” genellikle geçmişte başlayıp şu ana kadar devam eden sürekli veya tekrar eden eylemleri ifade eder. Bu zaman kipi, süreklilik ve devam eden eylemin süresini vurgular. Dolayısıyla, “just”, “already”, “ever”, “never”, “finally” gibi zarflar, tek seferlik tamamlanmış eylemleri ifade ettiğinden “present perfect continuous tense” ile kullanılmaz.
🇺🇸 She has been never travelling abroad.
🇺🇸 She has never traveled abroad.
🇹🇷 Hiç yurt dışına seyahat etmedi.
🇺🇸 He has been never living in New York.
🇺🇸 He has never lived in New York.
🇹🇷 Hiç New York’ta yaşamadı.
