İngilizcede “Direct Speech” ve “Indirect Speech”
Bir başkasına ait sözleri aktarırken doğrudan anlatım (direct speech) ve dolaylı anlatım (indirect speech) olmak üzere iki yöntem kullanırız.
İngilizcede Doğrudan Anlatım (Direct Speech)
“Doğrudan anlatım” (direct speech), kişilerin söylediği sözlerin değiştirilmeden, olduğu gibi aktarılmasıdır. Bu tarz cümleleri İngilizcede yaparken ise birtakım kurallara riayet edilir. Eğer alıntı yapılan kişinin adı belirtiliyorsa, önce konuşmacının adı yazılır ve ardından bir virgül işareti eklenir, sonrasında ise tırnak işaretleri içinde ilgili alıntı olduğu gibi yazılır. Alıntının ilk harfi büyük yazılır, konuşma bitirildikten sonra gerekli noktalama işareti konulur ve tırnak işareti ile cümle sonlandırılır.
Eğer cümle doğrudan alıntı ile başlıyorsa, önce tırnak işaretleri ile başlanır, alıntı yapılan cümle yazılır ve cümlenin sonunda virgül konularak tırnak işareti ile kapatılır. Ardından konuşmacının adı ve bir virgül belirtilir ve cümle son noktalama işareti ile tamamlanır.
- Örneğin:
- 🇺🇸 John said, “My father works at a library.”
- 🇺🇸 “My father works at a library,” John said.
“Direct speech” cümlelerini Türkçeye çevirirken de iki farklı yöntem kullanılır. Alıntısı yapılan kişinin adını yazarız, ardından çift nokta (:) işaretini yazıp ilgili alıntıyı tırnak işareti arasına ekleriz.
İkinci yöntem olarak, alıntı yapılan kişinin adı yazılır ve ardından virgül eklenir. Devamında da alıntıyı olduğu gibi yazıp hemen ardına virgül ekleriz.
Yukarıda “direct speech” şeklinde yazılmış İngilizce cümlelerimizi “doğrudan anlatım” olarak aşağıdaki gibi Türkçeye çeviririz:
- Örneğin:
- 🇹🇷 John, “Babam kütüphanede çalışıyor.” dedi.
- 🇹🇷 John, Babam kütüphanede çalışıyor, dedi.
İngilizcede Dolaylı Anlatım (Indirect Speech)
Doğrudan anlatımdan farklı olarak “dolaylı anlatım” (indirect speech), cümleleri kurarken kişilerin söylediği sözler değiştirilip aktarılır.
“Reported speech” olarak da adlandırılan bu tarz cümlelerde, orijinal cümlede haliyle birtakım değişiklikler görülür. Bu değişikliklerden en önemlisi tırnak işaretlerinin kullanılmamasıdır. Bunun yanı sıra, cümlenin zamanında (tense), zamirlerinde (pronouns), zaman zarflarında (time adverbs) ve yer zarflarında (adverbs of place) değişiklikler görülmektedir.
“Statements” olarak adlandırılan “düz cümleler” genellikle “say” ve “tell“ fiilleriyle aktarılır. Bunlara “aktarma sözü” veya “giriş eylemi” adı verilir. Ancak şuna dikkat edilmeli: “Say” fiilinden sonra genellikle cümle gelirken, “tell” fiilinden sonra sözün kime söylendiği bir zamir aracılığıyla mutlaka belirtilmelidir.
Pekala “say” fiilinden sonra da zamir kullanılabilir. Bunu yapmak için zamirden önce muhakkak “to” edatı kullanılmalıdır. Aktarılan cümlede “that“ kullanımı ise “isteğe bağlıdır”.
| she says (that) |
| she say to me (that) |
| she tell me (that) |
❗ “Say” ve “tell” dışında başka giriş eylemleri de bulunmaktadır. Bunlar genel olarak aşağıdaki tablodaki gibidir:
| answer |
| boast |
| claim |
| decklare |
| explain |
| mumble |
| point out |
| promise |
| protest |
| remind |
| reply |
| state |
| suggest |
| threaten |
| warn |
Dolaysız anlatımı, dolaylı anlatıma aktarırken yapılan değişikleri genel olarak beş maddede toparlarız:
- Tense değişiklikleri
- Zamir değişiklikleri
- Zaman zarfı değişiklikleri
- Yer zarfı değişiklikleri
- Diğer değişiklikleri
Tense Değişiklikleri
Tense değişiklikleri, cümlenin giriş eylemine (say veya tell) bağlı olarak gerçekleşmektedir.
❗ Eğer giriş eylemi aşağıdaki kiplerden biri ise dolaylı anlatımda herhangi bir kip değişikliğine gerek yoktur:
| Simple Present Tense |
| Present Continuous Tense |
| Future Tense |
| Future Continuous Tense |
| Present Perfect Tense |
| Present Perfect Continuous Tense |
Aşağıdaki örnekte yukarıdaki durum gösterilmektedir:
| Zamir | Giriş Eylemi | Dolaylı Anlatım |
|---|---|---|
| says | ||
| is saying | ||
| will say | ||
| He | will be saying | that he likes his car |
| might say | ||
| has said | ||
| has been saying |
❗ Eğer giriş eylemi (say veya tell) “past“ (simple past veya past perfect) ise dolaylı cümle bir derece daha “past” hale getirilir.
- Giriş eylemi (say veye tell) present
- 🇺🇸 Martha says, “I have tried everything to save my marriage.“
- 🇺🇸 Martha says that she has tried everything to save her marriage.
- Giriş eylemi (say veya tell) past
- 🇺🇸 Martha said, “I have tried everything to save my marriage.”
- 🇺🇸 Martha said that she had tried everything to save her marriage.
Giriş eylemi said, yani “past” iken Martha’nın “present perfect tense”teki cümlesi bir derece geçmişi olan “past perfect tense” olarak çevrilmiş yani “bir derece past” yapılmıştır. Bu kural İngilizcede “one step back” olarak adlandırılır. Aşağıdaki tabloyu inceleyiniz:
| Dolaysız Anlatım | ➡️ | Dolaylı Anlatım |
|---|---|---|
| Simple Present | ➡️ | Simple Past |
| Present Continuous | ➡️ | Past Continuous |
| Future Tense (will) | ➡️ | would |
| Future Tense (be going to) | ➡️ | was/were going to |
| Present Perfect | ➡️ | Past Perfect |
| Past Perfect | ➡️ | Past Perfect |
| Past Continuous | ➡️ | Past Perfect Continuous |
| Past Perfect Continuous | ➡️ | Past Perfect Continuous |
| will | ➡️ | would |
| can | ➡️ | could |
| must | ➡️ | had to |
| may | ➡️ | might |
| have to | ➡️ | had to |
❗ “Should”, “might”, “ought to”, “had better” ve “used to” kip belirteçleri dolaylı anlatım yapılırken değişime uğramaz.
Zamir Değişiklikleri
Konuşmanın aktarılmasında, konuşmayı aktaran ile konuşması aktarılan kişi arasındaki ilişkiye göre doğal olarak zamirler de değişecektir.
- 🇺🇸 He said, “I ike my car.”
- 🇺🇸 He said that he liked his car.
Zaman Zarfı Değişiklikleri
Zaman zarfı değişiklikleri ise aşağıdaki tablodaki gibi olmaktadır:
| Dolaysız Anlatım | ➡️ | Dolaylı Anlatım |
|---|---|---|
| two days ago | ➡️ | two days before two days earlier |
| tomorrow | ➡️ | the following day the next day the day after |
| the day after tomorrow | ➡️ | in two days’ time |
| last week | ➡️ | the week before the week month the week year |
| next week | ➡️ | the following week a week later |
| in two days | ➡️ | two days from then two days from then |
| now | ➡️ | then |
Yer Zarfı Değişiklikleri
| Dolaysız Anlatım | ➡️ | Dolaylı Anlatım |
|---|---|---|
| here | ➡️ | there |
Diğer Değişiklikler
| Dolaysız Anlatım | ➡️ | Dolaylı Anlatım |
|---|---|---|
| this | ➡️ | that |
| these | ➡️ | those |
| this (pronoun) | ➡️ | it |
| these (pronoun) | ➡️ | them |
| come | ➡️ | go |
Soru Cümlelerinde Dolaylı Anlatım
Aktarma sözcüklerinde giriş eylemi olarak kullanılan “tell” ve “say” fiillerini yerine “ask”, “want to know”, “wonder”, “inquire”, “enquire” gibi fiiller de kullanılmaktadır. Yalnız aktarılan soru, soru olmaktan çıktığı için bu tarz cümlelerde soru işareti kullanılmaz.
Indirect Yes/No Questions
Yardımcı fiille başlayan soru cümlelerini aktarırken ilgili alıntıdan sonra “if” ya da “whether“ kullanılır. Aşağıdaki örnekleri inceleyiniz:
- 🇺🇸 “Are you still inside?”
- 🇺🇸 He asked me if/whether I was still inside.
- 🇺🇸 “May I come in?”
- 🇺🇸 She asked me if/whether she might come in.
Indirect Quesiton-Word Questions
Bu tür sorular direkt olarak soru sözcüğü ile başlar. Bu yüzden bunları aktaracağımız zaman aktarma sözcüğünden sonra soru sözcüğü gelir.
- 🇺🇸 “What are you doing now?”
- 🇺🇸 He asked me what I was doing then.
- 🇺🇸 “Why did you refuse their offer?”
- 🇺🇸 She wanted to know why I refused their offer.
Emir Cümlelerinde Dolaylı Anlatım
Duruma göre rica, öğüt, teşvik gibi anlamlar belirten emir cümleleri, cümleye verdikleri anlama göre uygun fiillerle aktarılırlar ve emrin kime verildiğini belirten zamir kullanılır.
Giriş eylemi için aşağıdakiler yaygın olarak kullanılmaktadır:
| advise |
| ask |
| beg |
| command |
| encourage |
| order |
| request |
| recommend |
| urge |
| want |
| tell |
- 🇺🇸 “Take a complete rest,” the doctor said to me.
- 🇺🇸 The doctor advised me to take a complete rest.
- 🇺🇸 “Help me” the boy said to us.
- 🇺🇸 The boy implored us to help him.
